Terug

Prostaatkanker

Ziektebeeld

Bij prostaatkanker zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) bij de klierbuisjes van de prostaat.

Patiënten met  prostaatkanker kunnen voor diagnostiek, behandeling, follow-up en ondersteuning terecht bij het Oncologische Urologie team van het UMC Utrecht. Dit team bestaat uit verschillende zorgverleners zoals urologen, oncologen, verpleegkundig specialisten, radiotherapeuten, radiologen en pathologen die intensief met elkaar samenwerken.

Het Oncologische Urologie team werkt ook intensief samen met partners uit de regio in Midden-Nederland (Oncomid) en daarbuiten. Deze samenwerking en expertise is gebundeld in een groot regionaal multidisciplinair overleg met als doel de best mogelijke zorg te leveren. Wat deze best mogelijke zorg voor u betekent, bespreken wij met u op ons multidisciplinair spreekuur. Door u goed te informeren en na te vragen wat voor u belangrijk is, kunnen wij met u samen tot de beste behandelkeuze komen

Wat is een prostaat

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

De prostaat is een onderdeel van de geslachtsorganen van mannen. Het is een klier die ongeveer zo groot is als een walnoot. De prostaat ligt rond de urinebuis, onder de blaas. Klierbuisjes in de prostaat maken prostaatvocht aan dat wordt opgeslagen in de ‘zaadblaasjes’. Dit vocht wordt bij een zaadlozing aan het sperma toegevoegd.

Bij prostaatkanker zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) bij de klierbuisjes van de prostaat.

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Symptomen

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Bij prostaatkanker ontstaat er ongeremde celdeling in de klierbuisjes van de prostaat. Er ontstaat dan een kwaadaardig gezwel (een tumor). Kwaadaardigheid heeft de volgende kenmerken.

  • de kankercellen kunnen door ander lichaamsweefsel heen groeien
  • de kanker kunnen zich door het lichaam verspreiden via bloedvaten en lymfebanen (uitzaaien). Als prostaatkanker zich uitzaait, is dat meestal naar de lymfeklieren van het bekken of naar de botten.

Omdat prostaatkanker meestal heel langzaam groeit, kan het jaren duren voor u klachten krijgt. De klachten die u kunt krijgen zijn:

  • het gevoel dat u nodig of vaak moet plassen
  • moeite met plassen
  • bloed in de urine

Plasklachten ontstaan meestal door een goedaardige vergroting van de prostaat. Dit is een normaal natuurlijk proces bij het merendeel van de ouder wordende man. Als u plasklachten hebt, wil dat dus niet direct zeggen dat u  prostaatkanker hebt. 

Soms komen de klachten pas nadat de prostaatkanker al is uitgezaaid. Bijvoorbeeld naar de:

  • botten: met pijn in het bekken, ribben of de wervels
  • hersenen: met hoofdpijn, verwardheid of epileptische aanvallen

Als u dit soort klachten hebt, kunt u het beste eerst naar uw huisarts gaan. De huisarts beoordeelt uw klachten en indien nodig wordt u doorwezen naar de juiste specialist.  

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Iedere man kan prostaatkanker krijgen. Prostaatkanker komt vaak voor in Nederland, jaarlijks krijgen bijna 12.000 mannen prostaatkanker. Het merendeel van de prostaatkankerpatiënten is ouder dan 65 jaar.

Hoe prostaatkanker ontstaat

De oorzaak van prostaatkanker is onbekend. Zeker is dat het seksuele gedrag niks te maken heeft met het ontstaan van prostaatkanker. Bij 5 tot 10% van de patiënten speelt erfelijke aanleg een rol.

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Onderzoeken die we kunnen doen bij klachten die wijzen op prostaatkanker:

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Bloedonderzoek bij prostaatkanker

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Wat is PSA

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Bij dit bloedonderzoek wordt het PSA bepaald. PSA is de afkorting van prostaat specifiek antigeen. Dit is een eiwit dat in de prostaat gemaakt wordt. Bij een afwijking in de prostaat (bijvoorbeeld een prostaatontsteking) kan het PSA  verhoogd zijn. Een verhoogde PSA-waarde kán duiden op prostaatkanker, maar er kan ook sprake zijn van een goedaardige vergroting. 

Rectaal onderzoek

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Bij een rectaal toucher wordt door de uroloog met de vinger via de anus de prostaat onderzocht. Hij voelt dan naar de grootte, de vorm, hoe vast de prostaat aanvoelt en of eventuele uitstulpingen voelbaar zijn. Afwijkingen kunnen aanwijzingen zijn van prostaatkanker.

Uroflowmetrie en residumeting

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Met een flow- en residumeting onderzoeken we de wijze waarop u plast. Tijdens het onderzoek worden de kracht van de straal, de duur en de hoeveelheid van de plas gemeten. Verder wordt er gekeken of u gelijkmatig of met onderbrekingen plast. De uitslag van het onderzoek geeft de arts informatie over de werking van uw blaas en plasbuis.

Cystoscopie

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Een cystoscopie is een kijkonderzoek van de blaas met een cystoscoop. Een cystoscoop is een speciale slang of buis met een kijker en een lampje. De uroloog bekijkt met deze buis uw blaas en plasbuis. De uroloog kiest voor een cystoscopie als er een vermoeden is van afwijkingen in de plasbuis of blaas. 

IPSS-lijst

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Voor het vaststellen van de ernst van de plasklachten en de door de patiënt ervaren hinder zijn verschillende vragenlijsten met bijbehorende scores ontwikkeld. Het meest gebruikt is de Internationale Prostaat Symptoom Score (IPSS). Deze symptoom-scorelijst helpt de arts en de patiënt om meer inzicht te krijgen in de klachten van de patiënt bij vermoedelijke plasklachten. 

Echografie van de prostaat

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Bij een echografie van de prostaat wordt door middel van geluidsgolven de prostaat en mogelijk de afwijking in beeld gebracht. Dit onderzoek wordt gedaan met een probe (een dunne staaf) die via de anus wordt ingebracht. Dit onderzoek duurt ongeveer 5 minuten en kan wat onaangenaam zijn.

MRI-scan van de prostaat

Bij een MRI-scan wordt de prostaat in beeld gebracht. Als er een tumor aanwezig is (of eventueel andere afwijkingen), dan zijn die meestal op de MRI-scan te zien. Op basis van de uitslag van de MRI-scan volgt een besluit over het nemen van prostaatbiopten.

Prostaatbiopsie met behulp van echografie

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Bij een prostaatbiopsie wordt onder plaatselijke verdoving wat weefsel afgenomen. Dat weefsel wordt naar de patholoog anatoom gestuurd voor analyse. De uitslag wordt met u besproken.

Gradering prostaatkanker

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

De gradering, oftewel de agressiviteit van de prostaatkankercellen wordt sinds 1966 aangeduid met de Gleason-score. De Gleason-score wordt in een getal weergegeven van 6 tot en met 10.  Daarnaast wordt een nieuw gradieringssysteem gebruikt: de ISUP gradiëring. Hierbij staat score 1 voor laaggradig prostaatkanker en 5 voor hooggradig prostaatkanker.

Cystoscopie

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Een cystoscopie is een kijkonderzoek van de blaas met een cystoscoop. Een cystoscoop is een speciale slang of buis met een kijker en een lampje. De uroloog bekijkt met deze buis uw blaas, prostaat en plasbuis. De uroloog kiest alleen voor een cystoscopie als er een vermoeden is van afwijkingen in de plasbuis of blaas. 

Onderzoeken die we kunnen doen om uitzaaiingen van prostaatkanker te kunnen aantonen:

Botscan (skeletscintigrafie)

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Een skeletscintigrafie is een onderzoek waarbij het skelet in beeld wordt gebracht. Het doel van dit onderzoek is om te kijken naar eventuele problemen van de botten. Om dit te beoordelen wordt een radioactieve stof toegediend, de stof wordt vooral in de botten opgenomen.

PET/CT-onderzoek

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Een PET-scan is een nucleair onderzoek waarbij via een infuus een radioactief middel gegeven wordt.  Dit radioactieve middel kan bijvoorbeeld Galium PSMA of FDG zijn. Hiermee kunnen uitzaaiingen van kanker opgespoord worden. De PET-scan wordt gecombineerd met een CT-scan. Met de CT-scan wordt door middel van röntgenstraling het lichaam afgebeeld in dunne plakjes. De scans worden direct na elkaar gemaakt in hetzelfde apparaat. De beelden van de PET-scan worden door de computer over de CT-beelden geprojecteerd, hierdoor is nauwkeurig te zien in welke structuur of orgaan de radioactieve stof zich bevindt. Een PSMA-PET-scan wordt gemaakt om eventuele uitzaaiingen aan te tonen. 

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Individueel behandelplan

Prostaatkanker kunnen we op verschillende manieren behandelen. Welke behandeling voor u het beste is, wordt voor u persoonlijk beoordeeld door een team van medisch specialisten– en verpleegkundig specialisten. Bij de besluitvorming wordt u zelf betrokken. Belangrijke omstandigheden zijn:

  • het stadium van de ziekte;
  • uw algehele conditie.

Een behandeling kan gericht zijn op genezing. Dat noemen we ook wel een curatieve behandeling. Als genezing niet mogelijk is, heeft de behandeling een ander doel: verminderen van klachten en afremmen van de ziekte. Dat heet ook wel: palliatieve behandeling.

Active surveillance

Prostaatkanker is een vorm van kanker die soms niet behandeld hoeft te worden. Dat is het geval als het type prostaatkanker zich traag ontwikkelt. Daardoor hoeft de ziekte geen invloed te hebben op uw levensverwachting. U kunt het ziektebeloop afwachten. Active surveillance is de gebruikelijke medische term voor het actief volgen van deze groep prostaatkankerpatiënten. U blijft dus wel onder controle.

Het kan gebeuren dat gedurende het controle traject in gezamenlijk overleg met u wordt besloten dat het tóch beter is om tot een actieve behandeling voor prostaatkanker over te gaan. 

Active surveillance

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Curatief behandelen

Als u prostaatkanker hebt, bent u altijd de belangrijkste partij bij het maken van behandelkeuzes. Voor mannen met niet uitgezaaide prostaatkanker geldt dat er meestal verschillende behandelmogelijkheden zijn, die dezelfde uitkomsten hebben in termen van genezing en overleving. De beste behandeling is dan de behandeling die het beste bij u past. 

Radicale prostatectomie

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

RARP is een afkorting van robot-geassisteerde radicale prostatectomie. Tijdens de operatie verwijdert de arts de gehele prostaat en de zaadblaasjes. Soms is er een indicatie om de nabij gelegen lymfeklieren mee te nemen. De operatie wordt uitgevoerd met hulp van een robot. Daardoor kan de chirurg zeer precies werken. Mannen krijgen na de operatie tijdelijk een blaaskatheter. In de animatie ziet u wat een blaaskatheter is en hoe u er thuis mee kunt omgaan. 

Blaaskatheter

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

> Uitwendige bestraling: Straling vernietigt kankercellen. Bij uitwendige bestraling wordt de stralenbundel zo nauwkeurig mogelijk op de prostaat met  tumor gericht

> Inwendige bestraling: Bij inwendige bestraling plaatst de radiotherapeut kleine staafjes met radioactieve stof in uw prostaat. De straling werkt vooralalleen in de tumor. Omringende cellen worden bijna niet beschadigd. U verblijft 1 dag enkele dagen in het ziekenhuis voor deze behandeling.

MR-Linac: bestraling van de prostaat

Het UMC Utrecht heeft een apparaat uitgevonden dat MRI-beelden maakt en tegelijkertijd de prostaat bestraalt in geval van kanker. Door de nieuwe techniek hoeft een grote groep mannen met prostaatkanker nog maar vijf keer bestraald te worden. Voorheen moesten zij 35 keer naar het ziekenhuis. Dat komt doordat er nauwkeuriger bestraald kan worden, met hogere doses.

Palliatief behandelen

Ook als de ziekte niet te genezen is, kunnen we veel voor u doen. Het doel van de zorg is dan:  zo lang mogelijk leven, met een goede kwaliteit. Dat noemen we palliatieve zorg en behandeling. De palliatieve fase kan bij prostaatkanker vaak jaren duren. Palliatieve zorg moet dus niet verward worden met terminale zorg.

Voorbeelden van palliatieve behandelingen zijn:

  • Operatie (TURP): Als u veel problemen hebt met plassen, kan de arts met een kijkoperatie via de plasbuis een deel van uw prostaat verwijderen om de klachten te verminderen. Turp staat voor Trans-Urethrale Resectie van de Prostaat. Transurethraal betekent: via de plasbuis. Resectie betekent: weghalen.  

TURP

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

  • Inwendige bestraling met het geneesmiddel Lutetium-177-PSMA. Dat middel remt de groei van uitgezaaide prostaatkankercellen. Patiënten kunnen daardoor langer leven, met een goede kwaliteit. Deze behandeling bestaat pas sinds 2016; hij wordt alleen nog toegepast in studieverband; het is nog geen standaardbehandeling. Hier leest u er meer over.
  • Bestraling: Uitzaaiingen in de botten kunnen veel pijn geven. Vaak geeft een korte gerichte bestralingskuur verlichting van de pijn:

Behandeling met Xofigo

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

  • Hormonale behandeling: Klachten door de tumor kunnen afnemen als we de groei van de kankercellen afremmen. Prostaatkanker wordt gestimuleerd door het mannelijke hormoon testosteron. Door de aanmaak van testosteron te blokkeren zal de prostaatkanker in een ‘slaap-toestand’ komen en niet meer actief zijn. De productie van testosteron  kan door medicijnen geblokkeerd worden (chemische castratie) of  door een operatie waarbij de teelballen verwijderd worden (chirurgische castratie).  

Mogelijke bijwerkingen hormonale behandeling

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Follow-up met curatieve intentie

Nadat uw behandeling voor prostaatkanker is afgerond, blijft u onder controle. Dit noemen we ook wel follow-up. De follow-up bestaat uit bezoeken aan de medisch specialist(en) of verpleegkundig specialist op de polikliniek in het ziekenhuis. 

Follow-up

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

PSA monitoring

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Psychosociale begeleiding

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Lange termijn gevolgen

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Werken tijdens en na de behandeling

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Meer informatie

video qr code

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Vooruitzichten: kans op genezing

De kans op genezing is niet voor elke patiënt hetzelfde. Belangrijk is het stadium waarin de tumor is als we hem ontdekken.

We drukken de kans op genezing meestal uit in het aantal patiënten dat 5 jaar na de behandeling nog in leven is. Bij prostaatkanker dat ongeveer 80%. Dit is een gemiddelde: u kunt dit cijfer niet zonder meer naar uw eigen situatie vertalen. Als er geen uitzaaiingen zijn, is de overlevingskans hoger. Zijn er wel uitzaaiingen, dan is de overlevingskans lager. Uw vooruitzichten kunt u het beste met uw arts bespreken.

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Wetenschappelijk onderzoek

Het UMC Utrecht is een academisch ziekenhuis. Dit betekent dat er veel wetenschappelijk onderzoek wordt verricht. Wij voeren ook onderzoek uit naar prostaatkanker, met als doel om meer inzicht te krijgen in deze ziekte en zo tot de beste behandeling te komen. 

Er zijn verschillende onderzoeken waar mensen met prostaatkanker in het UMC Utrecht of in de regio bij samenwerkende ziekenhuizen aan kunnen meedoen. Indien van toepassing verwijzen wij u ook door naar andere centra als daar een wetenschappelijk onderzoek is waar u misschien baat bij kan hebben.

Of een bepaalde studie voor u geschikt is, kunt u samen met uw behandelaar bespreken. 

Lopende onderzoeken in of via het UMC Utrecht:

  • Utrecht Prostaat Cohort (https://www.umcutrecht.nl/nl/ziekenhuis/wetenschappelijk-onderzoek/utrecht-prostaat-cohort-upc)
  • Pomelo (registratie-onderzoek naar uitkomsten van prostaatverwijdering zónder lymfeklierdissectie)
  • PSMA addition  (studie naar effectiviteit van lutetium-therapie)
  • PSMAfore study (studie naar effectiviteit van lutetium-therapie) https://www.umcutrecht.nl/nl/ziekenhuis/behandeling/behandeling-prostaatkanker-met-lutetium-177-psma
  • ProQure-1 studie (uitwendige bestraling met hormoontherapie met Lutetium-therapie)
  • PSMA select (https://zorgevaluatienederland.nl/evaluations/psma-select)
  • PETMAN-studie (voorspellende waarde van PSMA/PET-CT-scan bij gemetastaseerd prostaatkanker)
  • ERECT-trial ( https://www.umcutrecht.nl/nieuws/nieuwe-erectie-sparende-bestraling-prostaat)
  • DISCOVER-onderzoek (toegankelijker maken van genetisch onderzoek bij gemetastaseerd prostaatkanker) - https://www.umcutrecht.nl/en/over-ons/nieuws/strategic-program-cancer/margreet-ausems-appointed-as-professor-of-clinical-oncogenetics-at-umc-utrecht (= engels)
    - https://intranet.umcutrecht.nl/connect/nieuws/Paginas/ausems.aspx (= intranet)
  • TALAPRO-3 (https://heyleys.nl/klinische-onderzoeken/talapro-3)
  • CAPItello-281 (https://heyleys.nl/klinische-onderzoeken/capitello-281)
  • Amplitude (https://heyleys.nl/klinische-onderzoeken/amplitude)
  • TripleAim1 (https://stichtingduos.nl/triple-aim1-mhspc-dataregistratie/)
  • DORA-studie (https://stichtingduos.nl/dora-docetaxel-radium223-mcprc-2de-lijn/)
  • PRECISE (high-dose-rate brachytherapie voor salvage radiotherapie bij recidief na EBRT)
  • MOMENTUM (vervolgen van alle prostaatkanker patiënten die worden bestraald op de MR-linac, dus ook hoog risico en lymfeklieren. Lijkt op UPC wat betreft vragenlijsten)

Steun onderzoek naar prostaatkanker
Onderzoekers van het UMC Utrecht werken aan unieke, nieuwe behandelingen op het gebied van prostaatkanker. Onderzoek kost veel geld. Vrienden UMC Utrecht werft geld om dit onderzoek mogelijk te maken. Helpt u mee? Ga naar www.prostaatkankeronderzoek.nl

Emotionele gevolgen

De boodschap: ‘u  heeft kanker’ is vaak verpletterend. Alles is ineens anders: toekomst, gezinsleven, werk, gedachten … Het is logisch dat het evenwicht in uw bestaan verstoord is. En dat dat een tijd duurt, zelfs als u met succes behandeld bent. Veel mensen ondervinden belangrijke steun van hun familie en vrienden. En van hun behandelende arts en verpleegkundigen.

Toch is het heel normaal om een beroep te doen op extra ondersteuning buiten uw eigen kring. Bij prostaatkanker is overhaaste besluitvorming niet nodig. Het maken van een weloverwogen behandelkeuze  van groot belang. Uw behandelteam, de arts en verpleegkundig specialist en uw huisarts kunnen u hierbij helpen.

Er zijn verschillende vormen van hulp en ondersteuning bij kanker.

Kwaliteitswijzer prostaatkanker

Er is een speciaal 'kwaliteitsvenster' van ziekenhuizen voor de behandelresultaten van prostaatkanker. Hiermee ziet u in één oogopslag hoe het UMC Utrecht scoort ten opzichte van andere ziekenhuizen.

U kunt ook vergelijkingsinformatie vinden over tien onderwerpen die belangrijk zijn voor de kwaliteit van zorg. U vindt er bijvoorbeeld de wachttijden en ook het rapportcijfer dat de afdeling van de patiënten krijgt.

Meer informatie

Verwijsprocedure

Radiotherapie

Polikliniek Urologie

Verpleegafdeling Oncologische chirurgie (C4 Oost)

8.6
Gemiddelde beoordeling van onze patiënten

Contact uitklapper, klik om te openen

Hebt u vragen over uw behandeling of over uw afspraken? Neem dan contact op via Mijn UMC Utrecht (uw patiëntenportaal) of via de polikliniek Urologie

Polikliniek Urologie

088 75 569 05

Bereikbaar van maandag t/m vrijdag 08.30 - 12 uur en van 13.30 - 16 uur

Voor vragen kunt u contact opnemen met de afdeling Radiotherapie.

Polikliniek Radiotherapie

088 75 588 00

poli-radiotherapie@umcutrecht.nl

De afdeling is bereikbaar op werkdagen van 8.00 - 17.30 uur.
Mijn patiënt verwijzen

Bedankt voor uw reactie!

Heeft deze informatie u geholpen?
Graag horen we van u waarom niet, zodat we onze website kunnen verbeteren.

Werken bij het UMC Utrecht

Contact

Afspraken

Praktisch

umcutrecht.nl maakt gebruik van cookies

Deze website maakt gebruik van cookies Deze website toont video’s van o.a. YouTube. Dergelijke partijen plaatsen cookies (third party cookies). Als u deze cookies niet wilt kunt u dat hier aangeven. Wij plaatsen zelf ook cookies om onze site te verbeteren.

Lees meer over het cookiebeleid

Akkoord Nee, liever niet